Aan het einde van het jaar zien we in kranten, op social media en op TV allerlei eindejaarscompilaties en lijstjes terugkomen. Wat was je meest geluisterde muziek van 2024? Welke grootheden overleden er het afgelopen jaar? Wat waren de geopolitieke momenten van 2024? Welke foodtrends van het afgelopen jaar gaan de hype overleven?

Ook bij de VDBZ houden we ons graag bezig met compilaties, en dan met extra veel plezier als het gaat om een compilatie van jullie reacties op onze enquête voor de VDBZ-inzet op te bezuinigingen. Want met ruim 80 responses binnen een week waren we zeer tevreden met de opkomst. Dit helpt ons om onze inzet op bezuinigingen verder aan te scherpen.

Uit jullie reacties destilleren wij de volgende boodschappen aan de Bestuursraad:

• communiceer frequent en helder;
• maak keuzes: met minder hetzelfde werk doen is geen optie;
• blijf oog houden voor benodigde investeringen in personeel (uitwerking HR-notitie, expertise etc).

Zie hieronder een compilatie van de antwoorden die jullie hebben gegeven, waar we – samen met ons eerdere paper - de hort mee op zijn gegaan (en nog gaan) richting de leden van de bestuursraad, het team toekomstbestendig BZ, HDPO en anderen. Heb je nou de kans niet gekregen om de enquête in te vullen maar vind je het toch belangrijk input te leveren, stuur dan nog een mailtje met jouw input aan vdbz@minbuza.nl of contacteer één van ons direct.

Grootste zorgen en prioriteiten m.b.t. de taakstelling

Uit de ruim tachtig reacties bleek een grote variëteit aan zorgen, grotendeels in lijn met wat er in het non-paper staat. Collega’s maken zich zorgen over dat er geen daadwerkelijke prioriteiten worden gesteld, en dat de bezuinigingen zullen leiden tot een verhoogde werkdruk met evenveel werk door minder mensen. Ook leven er zorgen over het schrappen van ondersteunende functies waardoor meer administratief werk bij de andere collega’s terechtkomt. Sowieso is de vrees dat de bezuinigingen gaan leiden tot baanverlies van groepen die minder invloed weten uit te oefenen op het proces: jonge collega’s, collega’s op lagere schalen, of lokale collega’s. Jullie hechten eraan dat BZ een aantrekkelijke werkgever blijft, en dat de verbetertrajecten op het gebied van p-beleid voortgezet worden.

Maar de zorgen gingen verder dan hoe het dagelijkse werk ervaren wordt. Meerdere collega’s spraken over hun zorg over de reputatie van Nederland, en de grote impact op het buitenlandbeleid en wat dat betekent voor het Nederlands toekomstig verdienvermogen en de Nederlandse veiligheid. Jullie hechten er dan ook aan dat expertise behouden wordt, als niet binnen BZ dan wellicht binnen andere ministeries, en er geen onherstelbare schade wordt aangericht zodat Nederland een geloofwaardige partner voor andere landen blijft.

Tot slot geven jullie prioriteit aan – geheel niet onbelangrijk – plezier in het werk en een goede sfeer op de werkvloer.

Rangschikking van principes uit het VDBZ non-paper

Het was vrij duidelijk, een mensgerichte aanpak is het belangrijkst voor jullie. Maar ook sturing op kerntaken en prioriteiten en het stellen van grenzen kwamen hoog uit de bus. Zie hieronder de prioriteiten nog éénmaal herhaald, op volgorde van wat jullie belangrijk vinden:

• Een mensgerichte aanpak. De bezuinigingen raken iedereen en het geeft veel onrust in de organisatie. Wees hier bewust van. Deel wat mogelijk is en ben helder (ook als er niets gedeeld kan worden/het slecht nieuws betreft).
• Sturing op de kerntaken en prioriteiten door de Bestuursraad. Bezuinigingen of een reorganisatie van het apparaat moet volgen vanuit de inhoud. Een integrale benadering is hierbij onmisbaar. Werk niet afzonderlijk per DG, directies/posten.
• Stel grenzen. Met 22% minder in DH en 10% korten op het postennet kan niet hetzelfde worden geleverd. Geef ook aan wat buiten de invloed van BZ ligt maar ons wel dagelijks bezig houdt. En: geef richting onze stakeholders aan, van bedrijfsleven tot aan de Tweede Kamer aan welke inzet niet mogelijk is vanwege tekorten.
• Maak keuzes ook al doen ze pijn. Niet van alles net niets gaan doen. Een toekomstbestendig BZ en bezuinigen kunnen alleen samengaan door keuzes te maken.
• Excellente diplomatie moet het uitgangspunt blijven. Een fit for purpose p-beleid (en dus o.a. goede uitwerking van de HR-notitie), meer aandacht/inzet op talenkennis, diversiteit in doorstroom, voldoende kansen postervaring op te doen. Laat de nodige hervormingen hiertoe niet wachten. Voorkom een afbraakbeleid dat op de lange termijn problemen met zich meebrengt zoals het beperken van de voorzieningen voor uitgezonden diplomaten.
• Gedwongen personele bezuinigingen als laatste redmiddel. Pas de hervormingen personeelsbeleid geïntegreerd toe, en ook ter ondersteuning aan de opgave (formuleer en investeer in een serieus uitstroombeleid).
• Bezuinigingen kunnen ook vragen om investeringen. Efficiëntie in processen of digitale systemen moet realistisch bezien worden, en geen gemakkelijke bezuiniging zijn. Daarnaast kan investering in een uitstroombeleid helpen bij de opgave die op tafel ligt.  

Aanvullingen op het non-paper

Gevraagd naar wat jullie missen en/of zouden veranderen aan het non-paper, hebben jullie – naast complimenten, waarvoor dank - vele suggesties aangeleverd, zie hieronder een kleine greep:

• Personele bezuinigingen niet zo neerzetten als laatste redmiddel. Bij scherpe keuzes horen ook lastige maatregelen zoals gedwongen ontslagen. Je moet als departement ook in de spiegel kunnen kijken en sommige dingen niet langer doen.
• VDBZ vraagt geheel terecht om duidelijke communicatie en duidelijke keuzes. Hierbij blijft onvoldoende benoemd dat het eufemisme cq de slogan "toekomstbestendig BZ" haaks staat op deze vraag. Hiermee wordt in de valkuil gestapt als bij voorgaande bezuinigingen en ondergraaft het draagvlak voor maatregelen.
• Kijk ook naar wat er mogelijk is aan de inkomstenkant (dekkende kosten visa, consulaire dienstverlening, doorberekenen AZ-kosten bijvoorbeeld richting attachés);
• Kijk naar concrete oplossingen voor collega’s, bijvoorbeeld het detacheren van collega’s bij EDEO, MinDEF, Commissie, GIZ.
• De notie dat de huidige taakstelling tot incoherent beleid leidt. Extra geld bij Defensie en diensten maar minder bij BZ gaat niet samen.
• In de dilemma's wordt terecht benoemd dat de Rijksbrede bedrijfsvoering BZ in een wurggreep houdt. Goed om dit ook te vertalen naar een principe bijvoorbeeld het loslaten van de gedwongen Rijksbrede winkelnering en herinvoeren van eigen goedkopere en gebruiksvriendelijkere systemen
• Dat wij als BZ-professionals onze ambtelijke professionaliteit moeten blijven inzetten en onze visie en analyse moeten laten horen.
• Aandacht voor de ODA-bezuinigingen en de expertise op het gebied van ontwikkelingssamenwerking op het ministerie.

Communicatie vanuit BZ over de bezuinigingen

Gevraagd naar hoe tevreden jullie zijn over de communicatie binnen BZ over de bezuinigingen tot nu toe komt een vrij genuanceerd beeld naar voren, 1/3 is tevreden, 1/3 neutraal en 1/3 ontevreden. Er is dus nog ruimte voor verbetering.

Secretaris VDBZ, Suzanne Tossings