Op 19 februari hield voormalig M en collega Bernhard Bot op uitnodiging van VDBZ en het F. Springer-genootschap de jaarlijkse Springer-lezing op het departement over de stand van de wereld en de rol van Nederland en de BZ-er.

foto: Hans Kleijn / Kleijnbeeld 

Het is voor mij een voorrecht en genoegen vandaag deze F. Springer lezing te mogen houden. Daarvoor wil ik de organisatoren en vooral de VDBZ hartelijk danken. Carel Schneider en ik hebben in het verleden namelijk beiden deel uitgemaakt van het bestuur. Kennelijk voldoet de vereniging nog steeds in een behoefte en dat is een goed teken.

Bot plaatste de huidige onrustige tijden in een lange termijnperspectief en bepleitte i.p.v. doomdenken een relativerende kijk op de huidige uitdagingen als ook een positieve aanpak door de positieve ontwikkelingen die er wel degelijk zijn en daarbij de kansen met dit momentum te pakken. En daar zijn wij als BZ-medewerker bepalend in.

Hij wees op de natuurlijke neiging van de mens op pessimisme in te zoomen…

Voor veel religies is een geloofsartikel dat de mens geneigd is tot het kwade. Alleen het ware geloof kan de gevolgen hiervan keren. De mens behoeden voor hel en vagevuur en tot het goede aanzetten. Met een variant op dit thema zou ik vandaag toch een ander uitgangspunt willen kiezen en de vraag voorleggen of we van nature niet meer geneigd zijn tot pessimisme en somberen dan tot optimisme. Dat we bij voorkeur aandacht schenken aan negatieve gebeurtenissen en schouderophalend voorbijgaan aan positieve ontwikkelingen.

Zijn kernboodschap…

Mijn kernboodschap is daarom: laten we de gevolgen van de sombere wolk die nu over de wereld en ons land trekt eerst eens realistisch evalueren. De recente gebeurtenissen liever opvatten als een wake-up call om evidente tekortkomingen fundamenteel aan te pakken dan als voorbodes van een onvermijdelijke catastrofe. Ze dus eerder beschouwen als een aanmoediging en aanzet voor nieuwe initiatieven. In die optiek bieden lichtpuntjes uit het verleden wel degelijk een garantie voor succes in de toekomst. Kortom, ons vooral niet laten beïnvloeden door des- en misinformatie trollen, die suggereren dat neergang en verval voor Europa ons onvermijdelijke lot zal zijn.

foto: Hans Kleijn / Kleijnbeeld 

Over Europa…

Er wordt vaak gezegd dat Europa pas in actie komt in tijden van crisis. Welnu, ik geloof dat die crisis zich in volle omvang aan ons voordoet. Daarom zou de nieuwe transactionele filosofie van de VS een stimulans voor ons moeten zijn tot intensievere samenwerking. En vooral niet bezwijken voor de mantra dat Europa weerloos of erger, willoos, tegenover aanvallen van buitenaf zou staan.

Voor alle zekerheid, ik behoor niet tot de zwartgallige waarnemers die menen dat Trump, Poetin of Xi Yin Pin, Europa op korte termijn onbestuurbaar zullen maken of uiteen doen vallen. Er zijn gelukkig genoeg positieve ontwikkelingen te noteren. Die zouden ons optimistischer, in ieder geval strijdvaardiger moeten stemmen.

De rol van NL…

Ook geloof ik dat we niet te schuchter moeten zijn om duidelijk onze stem te laten horen. Dat valt onder de noemer weerbaarheid. Want het is opvallend dat de Nederlandse regering en ons eigen ministerie de laatste maanden terughoudender is geweest dan ik gewend was, om de Nederlandse stem te laten horen en duidelijker protest aan te tekenen tegen mensenrechtenschendingen, inbreuk op internationaal oorlogsrecht of aantasting van onze Europese idealen. We stonden altijd bekend als voorvechters van hechtere Europese samenwerking en diepere integratie. Ik hoop dat dat nog steeds het geval is, en hoor dat dan graag.

En tot slot de taak van de diplomaat en BZ-medewerker…

Ook diplomaten en BZ-medewerkers kunnen aan dit discours bijdragen. Wat badinerend zeg ik wel eens: ambtenaren prepareren, politici consumeren. Ambtenaren en diplomaten stellen de blauwdrukken op die leiden tot beleid. Beroepshalve hebben zij makkelijker toegang tot de juiste informatie dan gewone burgers. Dat geeft hen de gelegenheid als eersten fake news aan de kaak te stellen en desinformatie op de ideeën-markt te ontzenuwen. Ze zijn als het ware de speurhonden die bedreigingen voor onze rechtsstaat en democratie tijdig kunnen signaleren en zo tijdig voorkomen dat we ons collectief laten brainwashen.

foto: Hans Kleijn / Kleijnbeeld 

Net zoals Carel Schneider heb ik de ontberingen van een interneringskamp meegemaakt en de ontluisterende consequenties van het communisme en autocratie van dichtbij ervaren. Die gebeurtenissen hebben mij geleerd dat we ons niet in slaap moeten laten sussen, niet met ons moeten laten sollen. Zelf heb ik mij daarbij vaak laten inspireren door de woorden van een vroegere minister van BZ, Beyen, die eens zei: “Politiek is de kunst van het mogelijke, maar moet het nog niet mogelijke altijd in het oog houden en nooit accepteren dat wat echt noodzakelijk niet valt te verwezenlijken.” Deze stelregel en vooral die laatste aansporing van Beyen, geldt niet alleen voor politici, maar mutatis mutandis, ook voor diplomaten en ambtenaren. Wat noodzakelijk is helder voor ogen blijven houden en niet bevreesd zijn op te treden als het erop aankomt. De alarmbellen zijn allang afgegaan. We zijn tot veel meer in staat dan we denken.

De volledige speech is hier terug te lezen: f.-springer-politiek-speech-ben-bot-19.02.25.pdf